Een veelbesproken onderwerp op het gebied van camperveiligheid op diverse fora en facebook groepen is het wel- of niet plaatsen van gasmelders, rookmelders en brandmelders. Doe je er goed aan een melder te plaatsen, zo ja waarom, welke en waar?
Dit artikel is een synthese van heel veel bronnen. We hebben geprobeerd van al deze bronnen een samenvatting te maken. Er circuleert echter heel wat onzin op het internet. We hebben ‘broodje aap‘ verhalen en ‘de plank misgeslagen’ verhalen hier zo veel mogelijk uitgefilterd, Vandaar dat we her en der wat achtergrondinformatie toevoegen. We pretenderen niet compleet te zijn, maar reageer vooral, als je hier behoefte aan hebt. Onderaan dit artikel lees je hoe.
Waar hebben we het precies over?
Kookgassen
In de caravan kun je te maken krijgen met een aantal gas-gerelateerde gevaren. Ten eerste natuurlijk het huishoudgas: Propaan, Butaan of LPG.
Propaan (C3-H8)
Mengsels van propaan met lucht of zuurstof zijn explosief en zeer brandbaar. Zulke mengsels kunnen ontstaan als het gas ontsnapt en zich met de lucht vermengt. Een vonk, een vlam of een andere vorm van open vuur kan een ontploffing of een brand veroorzaken. De relatieve dichtheid ten opzichte van lucht bedraagt ongeveer 1,56. Het is dus zwaarder dan lucht.
Butaan (C4-H10)
De relatieve dichtheid van butaan ten opzichte van lucht bedraagt circa 2,09. Butaan is dus iets meer dan twee keer zo zwaar als lucht. Het kookpunt van −0,5 °C is soms een probleem: butaan is bij omgevingstemperaturen beneden deze waarde vloeibaar en dus niet direct bruikbaar. Bij lage temperaturen is propaan daarom beter geschikt voor verwarming en om te koken.
Gasbun
Vanwege de relatieve zwaarte t.o.v. lucht wordt de gasflessenkast ‘buiten’ de camper aangebracht met onderventilatie, zodat eventueel ontsnapt gas naar buiten onder de camper af kan stromen voor de veiligheid. Wanneer onvoldoende ventilatie aanwezig is, of bij leidingbreuk in de camper, kan het gas zich laag bij de grond ophopen waardoor een gevaarlijke situatie kan ontstaan.
LPG
Strikt genomen is LPG geen kookgas: het is bedoeld voor aandrijving en verwarming van je voertuig, maar niet voor koken. Je mag het dus in principe niet tanken in Nederland. Dat komt omdat er geen keuringsplicht voor je gasinstallatie in je camper bestaat in Nederland. Het verbod zal ongetwijfeld ook wat te maken hebben met het verschil in accijns op LPG en Propaan of Butaan. LPG is een mengsel van Propaan en Butaan in wisselende verhoudingen, met nog wat smeermiddelen er in. Die smeermiddelen vervuilen je branders en het is dus verstandig om een filter hiervoor te plaatsen. Losse flessen zijn niet aan te raden en vaak mag je met een LPG installatie je camper niet meer stallen in een stalling.
Camperveiligheid
Gas, dat ruik je toch?
Omdat het gas van zichzelf geurloos is wordt er mercaptaan aan toegevoegd. De zwavelachtige geur hiervan alarmeert de gebruiker zodat een eventueel lek of mankement tijdig kan worden gesignaleerd. Als je slaapt ruik je echter niets of in ieder geval minder dan als je wakker bent. Het gevaar van gas is dan ook met name ‘s-nachts aanwezig.
Je woont in een kleine ruimte met een aantal potentiële lekkagebronnen en weinig ontsnappingsmogelijkheden. De kleine ruimte betekent ook een snelle verspreiding van de gassen en dus een snelle verhoging van het risico. Potentiële bronnen in de camper zijn:
1) De gasflessen zelf (geventileerde ruimte onder camper, afvoer naar buiten)
2) De gebruikers van het gas (Fornuis, Koelkast, Kachel/Boiler)
3) Kapotte aanvoerleidingen en/of afsluiters
Maar ik ventileer toch?
Of het nou warm is of koud, het gas is zoals eerder aangegeven zwaarder dan lucht en zakt naar beneden. Ventilatie vindt in campers vaak plaats via de (dak)ramen en dus hoog in de camper. Als het koud is, wordt er vaak minder geventileerd.
Andere gassen
Naast Propaan en Butaan heb je in een camper ook te maken met kookgassen en afvoergassen (van de koelkast en de verwarming/boiler. Kookgassen ontstaan en komen via ventilatie buiten de camper. Afgassen worden via een afvoer naar buiten de camper geleid, maar kunnen door verstopte afvoerleidingen of naar binnen waaien toch in de camper terecht komen.
De afvoergassen kunnen bestaan uit Koolmonoxide (CO) en/of Kooldioxide (CO2).
Bij (evt. beginnende) brand komt naast rook ook CO en CO2 vrij en waarschijnlijk nog andere gasvormige stoffen zoals formaldehyde etc.
Rook
Rook is geen gas, maar warme lucht met roetdeeltjes er in.
Koolmonoxide (CO)
Koolmonoxide staat ook wel bekend als een sluipmoordenaar. Adem je het reuk- en smaakloze CO in, dan krijg je al snel koolmonoxidevergiftiging. De eerste verschijnselen lijken op een griepje: lichte hoofdpijn, misselijkheid, overgeven en vermoeidheid. Ook voel je je verward, slaperig en je krijgt een versnelde hartslag. Bij een hoge concentratie koolmonoxide treden er ernstige symptomen op zoals: bewusteloosheid, coma, blijvende hersenschade met mogelijk overlijden als gevolg.
Als je slaapt merk je deze verschijnselen niet op en is de situatie nog gevaarlijker. Vaak wordt beweert dat koolmonoxide zwaarder is dan lucht. Dit is feitelijk niet juist. Koolmonoxide is onder ideale omstandigheden iets lichter dan lucht. In de praktijk komt het er op neer dat het gas zich gelijkmatig zal verspreiden door de ruimte. Het gas ‘mengt’ zich tussen lucht en wordt meegevoerd met luchtstromen.
Kooldioxide (CO2)
Koolstofdioxide, kooldioxide of koolzuurgas is een anorganische verbinding van koolstof en zuurstof (CO2). Koolstofdioxide is zwaarder dan lucht. Hoewel koolstofdioxide in de atmosfeer voorkomt is het in hogere concentraties giftig. CO2 kan zich aan je bloedcellen binden in plaats van zuurstof. Het gevolg is een tekort aan zuurstof in het bloed. Hierdoor ontstaan (bij toenemende concentratie CO2 in de lucht): sufheid, versnelling van de ademhaling, licht narcotisch effect, toename van bloeddruk en polssnelheid, afname van het gehoor, duizeligheid, verwarring en een gevoel van ademnood bij langere blootstelling, hoofdpijn, zweten, verlies van gezichtsvermogen en krampen en uiteindelijk raakt men bewusteloos met mogelijk de dood tot gevolg.
En dan: Narcosegassen
We kennen de verhalen allemaal wel, hoewel er geen statistieken bekend zijn over of – en hoe vaak dit verschijnsel voorkomt. Inbrekers willen niet graag dat je wakker wordt als ze jouw camper openbreken. Daarom zouden ze bedwelmende ‘narcose’gassen naar binnen spuiten. Als je slaapt zou je deze gassen niet ruiken en je wordt ook niet wakker doordat je bedwelmd wordt. Het zou hier met name moeten gaan om Ether en Chloroform. Andere narcosegassen zijn gewoon te duur.
Ether
Di-ethylether, ethoxyethaan of ether is een organische verbinding met de chemische formule C4-H10-O. Omdat het vaak in ziekenhuizen gebruikt wordt, roept de geur ervan bij de meeste mensen onmiddellijk associaties hiermee op, de geur staat bekend als ziekenhuislucht. De mengsels van de damp met lucht zijn ontplofbaar en de damp is zwaarder dan lucht. Bovendien kan di-ethylether langzaam met zuurstofgas reageren waardoor er instabiele en explosieve peroxiden ontstaan. Je zou je moeten afvragen of inbrekers her risico met deze stof zouden willen nemen.
Chloroform
Ook bekend als trichloormethaan en methyltrichloride heeft de formule C-H-Cl3. Chloroform heeft een zoetige geur en smaak, en een bedwelmende werking. Hoofdpijn, slaperigheid en bewusteloosheid zijn de gevolgen van het inademen van de damp, hoewel hiervoor wel meer nodig is dan een of twee teugen. In tegenstelling tot wat detectiveromans en -films ons willen doen geloven, is chloroform dan ook ongeschikt om iemand bij verrassing te bedwelmen om diegene te ontvoeren. Daarbij is de dosis al snel te hoog en kan het slachtoffer makkelijk overlijden. Het verschil tussen een werkzame en een dodelijke dosis is bij chloroform zeer klein. Al weer de vraag: zouden inbrekers een straf voor moord riskeren?
Het lijkt er dus verdacht veel op dat het gebruik van narcosegassen bij camperinbraken een broodje aap verhaal is. Niettemin komen er toch steeds nieuwe berichten hierover in de pers.
Voor zover de mogelijke bronnen van het gasgevaar, maar welke detectoren ‘moet’ je nemen en waar plaats je ze? Nu komt het moeilijke gedeelte: het wegen van de gevaren en het maken van keuzes.
Alarmen
Trigas
Ben je bang voor het ontsnappen van gas, dan is een trigas alarm een goede keuze. Deze wordt aangesloten op het 12V boordnet. Je kunt deze bij voorbeeld bij het slapen gaan aanzetten. De trigas installatie waarschuwt voor flessengas en narcosegassen. Deze installatie is dus ook nuttig als je bang bent voor overvallen. Daarnaast werkt trigas ook voor CO. Als CO-melder is deze echter minder geschikt omdat de sensor normaal gesproken laag zal worden opgehangen. Je kunt echter wel een extra sensor er aan koppelen. Hang deze dan op een hoge positie.
Nadeel van de trigas detector is, dat deze zéér gevoelig is (ook voor andere ‘gassen’ zoals door mensen worden geproduceerd. Er bestaat dus kans op ‘vals alarm’ en die 80 decibel is voor uzelf, maar ook voor uw buren op de camping minder prettig. Veel mensen laten hem daarom vaker uit dan aan staan en daarmee schiet je weer je doel voorbij. Er zijn ook legio (12v) detectors voor (alleen) propaan, butaan en LPG. Deze zijn ook beduidend goedkoper dan een trigas alarm.
Brandalarm
Bent u bang voor brand , dan kunt u kiezen voor een (12V) rookmelder. Deze ‘ziet’ de rookdeeltjes in de lucht en slaat alarm. en rookmelder hang je zo hoog mogelijk (rook stijgt op).
De vraag is of het dan -gezien de kleine ruimte- al niet te laat is, bij voorbeeld doordat zich al CO of CO2 concentraties in de camper bevinden. U kunt dan niet- of minder adequaat reageren. Het lijkt verstandiger eerder te kiezen voor een CO melder. CO ontstaat bij brand, maar ook bij onvolledige verbranding in apparaten zoals koelkasten, geisers, verwarmingen, etc. zonder dat er sprake is van brand of rookontwikkeling.
Koolmonoxide
Een CO-melder hang je normaal gesproken in de nabijheid de eventuele bron(nen). Let op! er zijn hier wel spelregels voor. Oriënteer je goed, of laat je goed voorlichten. Dit in verband met het feit dat CO iets lichter dan lucht is en dus met luchtstromen meegevoerd kan worden. Bij voorkeur plaats je de sensor in het woongedeelte (bronnen: fornuis, verwarming en koelkast) aan het plafond (en niet in de buurt van obstakels of ventilatie. Eventueel plaats je er ook een in slaapgedeelte, minimaal op slaaphoogte.
Kooldioxide
CO2-melders hang je beter wat lager. Bij voorkeur op ca. 1,5m hoogte (CO2 is zwaarder dan lucht en ‘bouwt op’ van beneden naar boven.
Enneh… Niets verbiedt u om te kiezen voor èn-èn. Kies wel zoveel mogelijk voor aansluiting op de huisbatterij, eventueel met een losse batterij als backup. Alleen losse batterijen wordt afgeraden. Als de batterijen op zijn heb je dat vaak niet door…
Gedrag
Dit waren de apparaten. In een volgend blog gaan we in op onderhoud en gedrag. Hoe handel je als het zo ver is? En waar let je op bij het kiezen van een stapaats (met het oog op dit onderwerp).
We zijn in dit stuk expres niet ingegaan op de kosten van de melders. Iedereen moet zelf uitmaken wat zijn/haar veiligheid mag kosten, vinden wij.
Uw veiligheid gaat ons na aan het hart. Dit stuk pretendeert geen vervanging te zijn voor professioneel advies. Ga altijd te rade bij experts.
Feedback
Ben je er uit? Heb je nu meer vragen? Zie je onjuistheden? Heb je aanvullingen? Laat het ons weten op ons blog: www.no-mad.nl
Heb je iets aan onze informatie gehad?
Dan zouden we het zéér waarderen als je dat wilt vermelden op je site of social media (liefst natuurlijk met een link naar deze pagina:)
Wil je weten wie wij zijn en wat we doen? Lees dan Over ons